Balustrada - wymiary, rodzaje, style i przykłady aranżacji

Prawidłowo wykonana i zamontowana balustrada gwarantuje domownikom komfort i bezpieczeństwo podczas przemieszczania się po schodach. Konstrukcja balustrady jest również niezbędna przy wykończeniu balkonów, portfenetrów, a także tarasów. Balustrady nie tylko chronią przed upadkiem z wysokości, ale również mogą stanowić ozdobę i dodawać atrakcyjności inwestycji. W zależności od tego, jakie style aranżacji wnętrz oraz elewacji preferujemy, możemy zastosować balustrady wykonane z różnych materiałów, które będą spójnie korespondować z pozostałymi elementami i charakterem budynku oraz jego wnętrza.

W trakcie prac wykończeniowych domu należy zadbać o każdy szczegół. Nie można zapomnieć o kwestiach dotyczących bezpiecznego użytkowaniu domu, którego ważnym elementem są balustrady. Uwagi wymaga zarówno dobór materiału, jak i fachowe wykonawstwo i montaż, tak, aby balustrada była nie tylko ozdobą elewacji i podkreślała poszczególne style wnętrz, ale przede wszystkim w odpowiedni sposób spełniała swoją funkcję ochronną.

W rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie w dziale VII - Bezpieczeństwo użytkowania, sprecyzowano, że w budynkach jednorodzinnych oraz wnętrzach mieszkań wielopoziomowych minimalna wysokość balustrady mierzona do wierzchu poręczy ma wynosić 90 cm, a w budynkach wielorodzinnych i zamieszkania zbiorowego, oświaty i wychowania oraz zakładów opieki zdrowotnej, a także w innych budynkach wysokość ta nie może być mniejsza niż 110 cm.
W rozporządzeniu określono także maksymalny prześwit lub wymiar otworu pomiędzy elementami wypełnienia balustrad. I tak: w budynkach wielorodzinnych i zamieszkania zbiorowego, oświaty i wychowania oraz zakładów opieki zdrowotnej nie może on być większy niż 12 cm, a w innych budynkach nie większy niż 20 cm. W zakresie domów jednorodzinnych ta kwestia nie podlega regulacji.
W kwestii bezpieczeństwa, w tym samym paragrafie (298) czytamy również, iż balustrady przy schodach, pochylniach, balkonach i loggiach nie powinny mieć ostro zakończonych elementów, a ich konstrukcja powinna zapewniać przeniesienie sił poziomych określonych w Normie Polskiej, dotyczącej podstawowych obciążeń technologicznych i montażowych. Wysokość i wypełnienie płaszczyzn pionowych powinny zapewniać skuteczną ochronę przed wypadnięciem osób. Szklane elementy balustrad powinny być wykonane ze szkła o podwyższonej wytrzymałości na uderzenia, tłukącego się na drobne, nieostre odłamki.

Musimy pamiętać, że wśród nas żyją i chcą być aktywne osoby z ograniczoną sprawnością ruchową. Obecnie projektując budynki mieszkalne wielorodzinne i użyteczności publicznej przepisy budowlane obligują Inwestorów i projektantów do zastosowania rozwiązań ułatwiających dostęp i komunikację w takich budynkach dla osób z ograniczoną sprawnością. 
Zaprojektowanie, a następnie realizacja budynku, który będzie użytkować osoba z niepełnosprawnością ruchową wymaga zastosowania właściwej pochylni. 
Przepisy Rozporządzenia ( par. 71 i 298 ) podają wymiary pochylni i jej elementów.
Pochylnie przeznaczone dla osób niepełnosprawnych powinny mieć szerokość płaszczyzny ruchu 1,2 m, krawężniki o wysokości co najmniej 0,07 m i obustronne poręcze, przy czym odstęp między nimi powinien mieścić się w granicach od 1 m do 1,1 m.

Długość poziomej płaszczyzny ruchu na początku i na końcu pochylni powinna wynosić co najmniej 1,5 m.

Powierzchnia spocznika przy pochylni dla osób niepełnosprawnych poruszających się na wózkach inwalidzkich powinna mieć wymiary co najmniej 1,5 x 1,5 m poza polem otwierania skrzydła drzwi wejściowych do budynku.
Przy balustradach lub ścianach przyległych do pochylni, przeznaczonych dla ruchu osób niepełnosprawnych, należy zastosować obustronne poręcze, umieszczone na wysokości 0,75 i 0,9 m od płaszczyzny ruchu.

Poręcze przy schodach zewnętrznych i pochylniach, przed ich początkiem i za końcem, należy przedłużyć o 0,3 m oraz zakończyć w sposób zapewniający bezpieczne użytkowanie.

Biorąc pod uwagę przeznaczenie i docelową lokalizację balustrad można zastosować ogólny podział na balustrady zewnętrzne oraz balustrady wewnętrzne.

Wewnętrzne balustrady w domu, określane także barierkami, są dopełnieniem konstrukcji schodów. Ich zadaniem jest ochrona użytkowników podczas przemieszczania się pomiędzy kondygnacjami, dlatego poszczególne elementy balustrad muszą mieć odpowiednie wymiary, w tym wspomnianą wyżej wysokość oraz spełniać odpowiedni poziom wytrzymałości.
Obok funkcji bezpieczeństwa balustrady schodowe wewnętrzne pełnią również funkcję dekoracyjną. Dzięki odpowiedniemu dobraniu kolorystyki i rodzaju materiału barierek i wypełnień aranżacja wnętrza domu zostanie wzbogacone o dodatkowy efektowny detal. Balustrady kute, balustrady szklane bądź też drewniane balustrady pozwolą podkreślić charakter wnętrza i uzyskać zamierzony przez Inwestora styl np.: styl nowoczesny, styl industrialny, styl loftowy, styl minimalistyczny, styl skandynawski, czy styl klasyczny.

W domach z poddaszem użytkowym  oraz piętrowych, a także w mieszkaniach wielopoziomowych balustrada jest obowiązkowym elementem schodów wewnętrznych. Najczęściej są to balustrady zabezpieczające schody, przylegające z jednej strony do ściany. Wykonuje się je z różnych materiałów, których wybór należy do decyzji Inwestorów. W niektórych projektach  schody w domu nie są zlokalizowane przy ścianie, przewidziano dla nich np. umiejscowione w centralnym punkcie holu, wówczas balustrady schodowe należy zamontować po obu stronach takich schodów. Istotnym elementem całej balustrady jest również poręcz, która służy ochronie użytkowników i zabezpiecza przed poślizgnięciem się podczas przemieszczania. Dodatkowym zabezpieczeniem dla młodszych mieszkańców domu może być zamontowany po wewnętrznej stronie balustrady dodatkowy pochwyt, wykonany na wysokości ok. 75 cm.

Aby zwiększyć bezpieczeństwo użytkowania schodów, można także zamontować poręcz przyścienną schodową. Poręcze przyścienne powinny być oddalone od ściany co najmniej 5 cm, aby można było swobodnie złapać pochwyt.
Rodziny z dziećmi mając w planach zastosowanie balustrad schodowych i poręczy przyściennych oraz tych na balustradzie, powinny pamiętać o wyborze rozwiązań, które będą uniemożliwiać dzieciom wspinanie się oraz zsuwanie z ich konstrukcji. Aby zwiększyć bezpieczeństwo małych dzieci i uchronić je przed upadkiem ze schodów, warto także rozważyć zastosowanie specjalnych bramek na schody, które mogą znajdować się zarówno na dole, jak i na górze schodów.
Stosując w swoim domu poręcze schodowe, warto pamiętać także o atutach dekoracyjnych, jakie mogą wyniknąć z aranżacji spójnej ze schodami i barierkami całości.

 

Balustrada zewnętrzna stosowana jest jako zabezpieczenie balkonów, tarasów, portfenetrów oraz schodów zewnętrznych. Powinna być wykonana z materiałów trwałych i odpornych na czynniki atmosferyczne. Montaż balustrad warto zlecić fachowcom, co pozwoli uniknąć błędów i niedociągnięć wykonawczych, przez które w późniejszym czasie konstrukcja może być niestabilna i nie będzie w prawidłowy sposób spełniać swojej funkcji.
Wygląd balustrad zewnętrznych powinien być dopasowany do stylu w jakim została wykonana elewacja domu, aby podkreślał jej charakter i stanowił atrakcyjny wizualnie detal.

Zgodnie ze wspomnianym w pierwszej części artykułu rozporządzeniem Ministra Infrastruktury, Inwestorzy są zobligowani do tego, aby balustrady oraz poręcze były montowane na podjazdach lub schodach wyższych niż 0,5 metra. Co więcej, jeśli szerokość schodów przekracza 4 m, jest obowiązek umieszczenia dodatkowej balustrady na środku. Balustrada schodowa zewnętrzna może być świetnym dodatkiem dekoracyjnym, a przy tym wspierać bezpieczne funkcjonowanie domowników.

Projektując dom, w którym przewidziano balkony, należy dopasować do niego odpowiednią balustradę zewnętrzną, pamiętając o spełnieniu wymogów w zakresie minimalnej wysokości 90 cm od poziomu wykończonej posadzki balkonu do jej zakończenia. Do wykonania balustrady na balkonie można wybrać m.in. metal, stal szczotkowaną, szkło, można też postawić na balustrady łączące różne materiały. Efektownie prezentują się konstrukcje stalowe, w których wypełnienie balustrady stanowi szkło. Naturalne materiały takie, jak drewno sprawdzą się w przypadku wykończenia elewacji i balustrad domów w stylu tradycyjnym.

 

Taras dostępny z pomieszczeń, znajdujących się na kondygnacji poddasza lub piętra wymaga analogicznego zabezpieczenia, jak balkon. Zdarza się, że ze względów estetycznych Inwestorzy decydują się także na otoczenie balustradą tarasu na parterze, łączącego wnętrze domu z ogrodem. W każdym przypadku balustrada powinna być wykonana solidnie z uwzględnieniem odporności na zmienną pogodę i każdą porę roku. Decydując się na taki element tarasu, warto jak zawsze zwrócić uwagę na materiał, z jakiego będzie wykonana balustrada tarasowa, która powinna dobrze współgrać z kolorystyką i kompozycją elewacji i strefy wypoczynkowej. Bardzo dobrze sprawdzą się balustrady wykonane z drewna, stali nierdzewnej, szkła lub żeliwa.

 

Portfenetr to wysokie okno, sięgające od podłogi często nawet do sufitu, zabezpieczone balustradą. Portfenetry - tzw. balkony francuskie - są bardzo funkcjonalnym rozwiązaniem, pozwalającym na piękne doświetlenie pomieszczeń na wyższych kondygnacjach budynku. Wymagają właściwego zabezpieczenia przed ryzykiem upadku, a najczęściej wybieranym materiałem balustrady portfenetru jest szkło, w połączeniu z metalem lub stalą. Niezwykle efektownie prezentują się balustrady całoszklane, które w żaden sposób nie ograniczają dostępu naturalnego światła do wnętrza pomieszczeń, przy których są zaprojektowane. Ponadto dodają wizualnej lekkości bryle domu.

 

Zapewnienie bezpieczeństwa to główna funkcja każdej balustrady, zarówno zewnętrznej, jak i wewnętrznej. Jednak, aby przyszła inwestycja cieszyła oko właścicieli i ich gości, warto zadbać o takie szczegóły, jak odpowiedni dobór balustrad do designu elewacji oraz wnętrza. Wybór materiałów jest duży, zazwyczaj balustradę dobiera się do wykończenia biegu. Popularne schody żelbetowe oraz schody drewniane będą się dobrze komponować z różnymi rodzajami wykończenia. Rodzaj zastosowanego materiału będzie miał wpływ na charakter aranżacji, ale należy mieć jednak na uwadze, że również na koszt jej wykonania.
Do najbardziej popularnych obecnie balustrad należą:

W przypadku domów nowoczesnych bardzo dobrze sprawdzają się balustrady wykonane ze stali nierdzewnej w kolorze chromu. Stosując takie elementy, można uzyskać efekt świeżej i stylowej aranżacji. Balustrada chromowana atrakcyjnie koresponduje zarówno z drewnianymi, jak i szklanymi akcentami. Konstrukcja jest trwała oraz odporna na działanie zewnętrznych czynników atmosferycznych. Atutem jest duża wytrzymałość na różnice temperatur, co ma szczególne znaczenia przy zastosowaniu jej na elewacji, a swój elegancki wygląd może zachować nawet przez kilkadziesiąt lat.
Balustrady nierdzewne chromowane stalowe, odnajdą się nie tylko w nowoczesnym stylu, ale również w stylu bardziej klasycznym. Możliwości wykorzystania barierek z tego materiału są szerokie, zaczynając od wykończenia schodów wewnętrznych, kończąc na tarasach, balkonach lub strefie wejściowej. Najczęściej wykonywane są balustrady ze stali z połyskiem oraz ze stali szlifowanej, której struktura będzie dla wielu osób dodatkowym atutem - ewentualne zarysowania na stali szlifowanej nie będą widoczne.

 

Balustrady metalowe cechuje bardzo dobra trwałość i odporność na uszkodzenia, a dodatkowo materiał ten posiada dużą wytrzymałość na obciążenia oraz zmienne warunki atmosferyczne. Ten rodzaj balustrad sprawdzi się w aranżacji wnętrza domu oraz strefy zewnętrznej. Dużym atutem jest stosunkowo łatwa obróbka, z metalu można wykonać balustrady w ozdobnych kształtach. Zaletą jest możliwość lakierowania balustrad metalowych, dzięki czemu jej kolor można idealnie dopasować do pozostałych elementów elewacji lub wnętrza, a także po latach poddać balustradę zabiegom renowacji.

 

Szklane balustrady to bardzo efektowne konstrukcje, stanowiące wyjątkową ozdobę elewacji oraz wnętrza. Mogą być wykonane w formie szklanych paneli połączonych za pomocą innych materiałów np. naturalnego drewna lub stali, bądź też mogą tworzyć całoszklane tafle, które pozwalają uzyskać efekt niemal niewidocznej z wewnątrz balustrady.
Najczęściej szklane konstrukcje balustrad wykorzystuje się w domach nowoczesnych, idealnie wyglądają na schodach dywanowych, a także na tarasach, loggiach, portfenetrach oraz balkonach. Szkło w efektowny sposób ozdobi także nowoczesne wnętrza, w których idealnie sprawdzają się proste, minimalistyczne formy. Walorem płynącym z zastosowania w aranżacji balustrady ze szkła będzie także optyczne powiększenie przestrzeni. Szklana balustrada zabezpieczająca portfenetr, taras lub balkon umożliwia optymalne, naturalne doświetlenie wnętrza. Istotną zaletą szkła jest również łatwość w utrzymaniu czystości oraz jego uniwersalność.

 

Drewno w elementach wykończeniowych wprowadza ciepły, przytulny i domowy klimat. W zależności od rodzaju i koloru drewna można stworzyć unikalne aranżacje. Drewniane balustrady znakomicie współgrają z większością materiałów, świetnie komponują się ze stalą, szkłem, betonem, czy cegłą. Jasne drewno w naturalnym odcieniu sprawdzi się w przypadku aranżacji wnętrz w stylu skandynawskim, natomiast urok wnętrz w stylu prowansalskim podkreślą schody i balustrada drewniana w kolorze białym. Inwestorzy preferujący egzotyczne materiały wykończeniowe mogą wybrać do wykonania balustrady wybrać np. egzotyczne drewno, które w połączeniu z marmurem, skórzanymi meblami oraz pamiątkami z podróży stworzy we wnętrzu unikalny klimat. Stosując drewniane balustrady na zewnątrz, należy pamiętać, że wymagają one odpowiedniej konserwacji i ochrony.

 

Balustrada składa się z kilku elementów, których połączenie i osadzenie wymaga fachowej ręki. Barierki mają być zabezpieczeniem i wygodą dla mieszkańców w trakcie korzystania ze schodów, zatem poprawne zamontowane balustrady to gwarancja ochrony wszystkich użytkowników. 
Jednym z najbardziej tradycyjnych i najpopularniejszych sposobów montażu balustrady jest osadzenie jej na słupkach, które mają zasadnicze znaczenie dla stabilności konstrukcji. Ich montaż wymaga dużej dbałości, tak by mogły w odpowiedni sposób przenosić obciążenia na konstrukcję schodów oraz usztywniać balustradę. Słupki powinny być rozmieszczone w odstępach co ok. 90 - 120 cm. Balustrady montowane na stopniach schodów zwężają ich bieg, ponieważ słupki muszą być odpowiednio oddalone od krawędzi biegu. 
Paragraf 68 cytowanego powyżej Rozporządzenia określa szerokości użytkowe schodów, w tym szerokość użytkowa biegu. Tak np. w budynkach mieszkalnych jednorodzinnych wynosi ona 0,8 m natomiast w budynkach wielorodzinnych 1,2 m. 
Innym sposobem montażu balustrady jest przymocowanie słupków na zewnątrz biegu, do boku biegu schodów, co sprawdza się w przypadku węższych schodów. Przy tym montażu balustrady słupki mocuje się do bocznej powierzchni biegu tak, aby łączniki znajdowały się mniej więcej w połowie grubości płyty. W przypadku schodów z belką policzkową, belki mocuje się do górnej powierzchni belki.

W przypadku balustrad zewnętrznych sposoby montażu nie różnią się zbytnio od tych stosowanych wewnątrz domu. Jednak pierwszą i najbardziej istotną kwestią, o której należy pamiętać, jest wpływ zmian pogodowych na konstrukcję balustrady. Tym bardziej należy więc zwrócić uwagę na materiały i solidne wykonawstwo, aby w przyszłości uniknąć problemów z trwałością. Należy pamiętać, że dobrze wykonana balustrada zewnętrzna wymaga prawidłowego zaizolowania słupka, aby tworzył on szczelne połączenie z płytą.
Najczęściej balustrady balkonowe lub tarasowe są konstrukcją, składającą się ze słupków wykonanych z profili stalowych. W przypadku balustrad drewnianych, słupki zazwyczaj wykonuje się również z drewna, przy czym ich montaż wymaga dodatkowo przygotowania wsporników ze stali. Najlepiej słupki osadzić w taki sposób, aby nie przechodziły przez warstwy izolacyjne i nie przebijały od góry płyty tarasu lub balkonu. Pozwoli to uniknąć przedostawania się wody pomiędzy posadzkę a słupek, która podczas mrozu zwiększa swoją objętość, co może spowodować rozsadzenie warstw. 
Bezpieczniejszym sposobem jest boczny montaż słupków balustrady do betonowej płyty lub wieńca ścian, na których spoczywa płyta tarasu. Aby osadzić słupki, należy przymocować odpowiednie uchwyty. Łączenie elementów w przypadku balustrad stalowych można wykonać metodą spawania lub przykręcając śrubami. Polecanym przez specjalistów sposobem montowania balustrad na zewnątrz jest przytwierdzenie słupków od dołu. Przymocowanie balustrady odbywa się na spodniej powierzchni płyty balkonowej lub tarasowej, dzięki czemu można zniwelować ryzyko naruszenia termo lub hydroizolacji. Podczas montażu balustrad zewnętrznych stosuje się też uszczelniające mankiety, które są mocowane wokół słupka i zatapiane w warstwie hydroizolacji. Korzyścią płynącą z montażu balustrady z boku lub od spodu jest także możliwość powiększenia powierzchni tarasu lub balkonu, bez ograniczania pewnej części na słupki balustrady.

Przed rozpoczęciem prac elewacyjnych wiele osób zastanawia się, czy balustrady zewnętrzne powinny być montowane przed, czy po danym etapie. Najczęściej prace związane z montażem balustrad wykonuje się na gotową elewację. Podczas kolejnych prac związanych z ociepleniem i wykończeniem ścian zewnętrznych wykonawcy mają swobodny dostęp do wszystkich zakamarków bez konieczności omijania barierek, które mogłyby też ulec uszkodzeniu.

Balustrada schodowa to bardzo istotny element dekoracyjny wnętrza oraz strefy zewnętrznej domu. To właśnie jej konstrukcja może stworzyć lub podkreślić zamierzony charakter inwestycji. Wybór rodzaju materiału, kolorystyki i kształtu zależy wyłącznie do Inwestora. 
W przypadku nowoczesnych i minimalistycznych aranżacji wnętrz dobrą decyzją będzie wybór prostej balustrady ze stali nierdzewnej lub metalu. Dodatkowo ciekawym wyborem może być również balustrada metalowa ze szklanym wypełnieniem, które doda lekkości i optycznie powiększy aranżowaną przestrzeń. Jeśli pragniemy ocieplić wnętrze, idealne zastosowanie będą miały akcenty drewniane, kolorystycznie dobrane do innych elementów aranżacji. W połączeniu ze stalą nierdzewną będą wyglądać interesująco i efektownie.
Do wnętrz typowo industrialnych, również idealnie będą pasowały balustrady metalowe lub stalowe, które podkreślą surowość, jaką ten styl się charakteryzuje. Takie konstrukcje posiadają proste tralki, ale również można je wzbogacić ciekawymi detalami, na przykład wzorami geometrycznymi.
Zgeometryzowana balustrada może pokreślić także wyrafinowany charakter wnętrza w stylu art deco, w którym świetnie odnajdą się pikowane meble tapicerowane, wzorzyste materiały, ozdobne dekoracje oraz inne motywy geometryczne.
Dla wielu osób interesującym pomysłem może być aranżacja wnętrza w stylu skandynawskim, którego minimalistyczny, a zarazem przytulny klimat zaakcentują balustrady w jasnych odcieniach drewna. Dodatki wykonane z naturalnych materiałów, pastelowe kolory oraz liczne rośliny wprowadzą do wyjątkowy charakter, podkreślą istotę skandynawskiego designu.
Innym przykładem uroczej aranżacji z balustradami drewnianymi będzie styl rustykalny, czyli nawiązujący do dawnych wiejskich domków. Do wykończenia takiej przestrzeni najlepiej nada się naturalne drewno lub kamień, którymi można zaakcentować elementy barierek balustrady. Aranżacja rustykalna również może się komponować z metalowymi balustradami w kolorze bieli lub czerni, ze zdobionymi tralkami oraz dekoracyjnymi poręczami.

Balustrady zewnętrzne powinny atrakcyjnie komponować się z charakterem i całokształtem inwestycji. Dla osób ceniących nowoczesny i modernistyczny styl odpowiednie będą metalowe, stalowe, a także szklane balustrady. Podkreślą one minimalizm designu i będą wyglądały reprezentacyjnie. W klasycznych i rustykalnych aranżacjach pięknie będą komponować się kamienne barierki z dodatkami drewna.