Pustak szalunkowy - zastosowanie i cena

Budując budynek gospodarczy, mur ogrodzenia, garaż lub wznosząc ściany fundamentowe, bądź ściany piwnic budynku mieszkalnego, często zastanawiamy się nad sposobem wykonania tego elementu. Oczywiście osobą, która powinna zadecydować w projekcie o zastosowanej technologii budowy, jest projektant. W projekcie, w zależności od wielkości obiektów może być zastosowane rozwiązanie o charakterze monolitycznym, czyli technologia żelbetowych ścian monolitycznych (wymagających pracochłonnego i kosztownego deskowania) lub też można zastosować rozwiązanie technologiczne, polegające na użyciu pustaków szalunkowych.

Pustaki szalunkowe (lub pustaki zalewowe) pełnią funkcję szalunków traconych.

Szalunek tracony to prefabrykat budowlany, zastępujący deskowania (szalunek) i pozostający już na stałe w wykonywanym elemencie oraz stanowiący jego integralną całość. Innym przykładem szalunku traconego (oprócz omawianych pustaków szalunkowych) to np. płyty żelbetowe typu „filigran” służące do realizacji monolitycznych stropów żelbetowych bez konieczności wykonywania deskowań.

Pustak szalunkowy fundamentowy lub ścienny wykonany jest z betonu (poddanego zabiegom wibroprasowania) o różnych kształtach i wymiarach z pustą przestrzenią wewnętrzną przeznaczoną do wypełniania mieszanką betonową po ułożeniu pustaków.
Przykładowy pustak szalunkowy.

Pustaki szalunkowe mimo identycznego przeznaczenia mogą różnić się między sobą w zależności od producenta: geometrią, klasą użytego betonu i oczywiście ceną. Jednakże wszystkie one mają to samo przeznaczenie, stworzyć z wypełniającym je betonem monolityczną ścianę betonową lub żelbetową. Wykonywane są jako betonowe klasy minimum C 12/15, ale na ogół w większości przypadków klasy C 20/25.

• pustaki szalunkowe podstawowe - otwarte z obu końców, służą do wykonywania głównej części ściany,
• pustaki szalunkowe narożne - otwarte z jednego i zamknięte z drugiego końca, służą do wykonywania narożników i zakończeń ścian,
• pustaki szalunkowe połówkowe - stosowane są, by umożliwić przesunięcie spoiny pionowej pomiędzy kolejnymi warstwami układanych pustaków.

Dysponując odpowiednią ilością poszczególnych typów pustaków, możemy wykonać praktycznie każdą ścianę fundamentową, piwniczną lub np. murki oporowe. Należy tu zwrócić uwagę, że ilość poszczególnych typów pustaków (podstawowych, narożnych i połówkowych) wynika z geometrii planowanej do wzniesienia ściany, więc te proporcje nie są stałe i każdorazowo trzeba wyliczyć wymaganą ilość poszczególnych typów pustaków.

Wyprofilowanie pustaków pozwala również (w razie potrzeby) umieścić w ścianie konieczną ilość prętów zbrojeniowych zarówno w kierunku poziomym, jak i pionowym, a więc wykonać ścianę żelbetową.

Pustaki szalunkowe można wyprodukować w różnych kształtach i wymiarach, jednak na rynku spotyka się właściwie wyłącznie pustaki o długości 50 cm i wysokości 20 cm lub 25 cm.
Dobór szerokości pustaka zależy od rodzaju ściany, którą zamierzamy zbudować i będzie jednoznacznie określona w projekcie architektoniczno – budowlanym i technicznym, jeżeli ta ściana dotyczy projektowanego budynku i wynika z przewidywanych obciążeń ścian fundamentowych lub ścian piwnicznych. Natomiast w innym przypadku (np. mur ogrodzeniowy – bez projektu) zastosowanie pustaków szalunkowych o odpowiedniej grubości wynikać będzie z konkretnych wymogów planowanego elementu i najlepiej wówczas skonsultować zakup i prace budowlane z inżynierem budowlanym. Dostępne i najczęściej spotykane na rynku są pustaki o szerokościach: 20, 25, 30 i 36 [cm].

• 50 cm (długość) x 20 cm (szerokość) x 20 cm (wysokość)
• 50 cm (długość) x 25 cm (szerokość) x 20 cm (wysokość)
• 50 cm (długość) x 30 cm (szerokość) x 20 cm (wysokość)
• 50 cm (długość) x 36 cm (szerokość) x 20 cm (wysokość)
• 50 cm (długość) x 20 cm (szerokość) x 25 cm (wysokość)
• 50 cm (długość) x 25 cm (szerokość) x 25 cm (wysokość)
• 50 cm (długość) x 30 cm (szerokość) x 25 cm (wysokość)
• 50 cm (długość) x 36 cm (szerokość) x 25 cm (wysokość)

Należy wspomnieć, że (w zależności od producenta) długość, szerokość i wysokość mogą być pomniejszone o 1 cm. Tak więc 49, a nie 50, 24, a nie 25 itd.
Spotykane są też węższe pustaki szalunkowe do wznoszenia ścianek działowych o wymiarach (odpowiednio) np. 50 x 12 x 20 [cm].

Mieszanka betonowa w procesie produkcji pustaków szalunkowych poddawana jest procesowi wibroprasowania m.in. dzięki któremu pustaki wykazują wysoką wytrzymałość na ściskanie i dobre parametry mrozoodporności. Oczywiście nie zwalnia to z konieczności wykonania odpowiedniej hydroizolacji w przypadku ścian podziemnych, np. piwnicznych.

Pustaki szalunkowe można wykorzystać w przypadkach, w których mają zastosowanie ściany lub mury betonowe lub żelbetowe. Pustaki szalunkowe mogą być wykorzystane przy budowie garaży, budynków małej architektury, murów ogrodzeniowych, budynków gospodarczych, murów oporowych, a przede wszystkim mogą służyć do wznoszenia ścian fundamentowych i wznoszenia ścian piwnicznych, w budynkach również mieszkalnych. Jest to więc bardzo dobra alternatywa dla monolitycznych ścian fundamentowych, realizowanych metodą tradycyjną z obustronnym deskowaniem. Można też wznosić z ich wykorzystaniem mury konstrukcyjne i ściany nośne przyziemia i kondygnacji nadziemnych, czyli mogą służyć do wznoszenia elementów nośnych konstrukcji różnego rodzaju. Technologia ta pozwala uniknąć pracochłonnych i kosztownych robót ciesielskich.

Ktoś, kto nie przeszedł odpowiedniego szkolenia i nie zdobył doświadczenia, będzie miał trudności z wykonaniem prawidłowych deskowań, tak aby ściana osiągnęła pożądaną geometrię a przede wszystkim prawidłowe parametry wytrzymałościowe. Konieczność deskowania monolitycznych ścian żelbetowych to dodatkowy koszt i czas, jaki musi być wzięty pod uwagę przy podjęciu decyzji o wyborze technologii wykonania odpowiednich elementów budynku. Natomiast realizacja takiej ściany w oparciu o pustaki szalunkowe nie przedstawia takich trudności, gdyż łatwiej zbudować ściany fundamentowe w tej właśnie technologii. Prawidłowo wykonane ściany fundamentowe z pustaków szalunkowych charakteryzują się parametrami zbliżonymi do ściany monolitycznej.

Zobacz najciekawsze projekty domów!

---

KOD: MOJDOM250

KOD: MOJDOM250

KOD: MOJDOM250

---

Zobacz więcej projektów

Układanie a właściwie montaż pustaków szalunkowych należy podzielić na kilka etapów:

1. wykonanie izolacji przeciwwilgociowej poziomej,
2. układanie na sucho pustaków szalunkowych,
3. montaż prętów zbrojenia (poziomego i/lub pionowego),
4. zalanie pustaków mieszanką betonową.

Przed przystąpieniem do właściwego wykonywania ściany z pustaków szalunkowych należy wykonać poziomą izolację przeciwwilgociową, podstawy przyszłej ściany, tzn. ułożyć na ławie fundamentowej izolację w postaci (najczęściej) dwóch warstw papy izolacyjnej klejonych lepikiem na gorąco lub emulsją asfaltową na zimno lub przeznaczone do tego celu izolacyjne taśmy dostępne w handlu. Tą warstwą hydroizolacji zabezpieczamy ścianę przed przenikaniem wilgoci z ław. W przypadku nierównego podłoża gładką powierzchnię otrzymamy poprzez wyrównanie podłoża warstwą zaprawy cementowej dostępną w handlu w postaci gotowych mieszanek. Wyrównanie podłoża należy wykonać przed położeniem pierwszej warstwy pustaków.

Na tak przygotowanym podłożu układamy (na sucho – tj. bez użycia zaprawy) pierwszą warstwę pustaków. W zależności od geometrii ściany używamy w narożach lub w miejscach ewentualnych otworów pustaków narożnych (z zamknięciem z jednej strony). Po ułożeniu pierwszej warstwy układamy następną. Pamiętajmy jednak - odpowiednie przesunięcia spoin pionowych o pół długości pustaka powinno być bezwzględnie przestrzegane. Do tego celu służą pustaki połówkowe. Układamy maksymalnie 4 warstwy pustaków (gdy ich wysokość wynosi 20 lub 19 cm) i maksymalnie 3 warstwy (w przypadku pustaków o wysokości 25 lub 24 cm).

Po ułożeniu 3 lub 4 warstw pustaków można przystąpić do montażu prętów zbrojeniowych. Pręty zbrojeniowe poziome montuje się na specjalnie wyprofilowanych ściankach poprzecznych pustaka, natomiast pionowe kanały pozwalają ułożyć pręty zbrojeniowe pionowe.
Sposób montażu i ilość zbrojenia zależy od konkretnej ściany i obciążeń, które na nią działają. Inaczej będzie zbrojona ściana fundamentowa a inaczej mur oporowy. Nie można tu podać ogólnej zasady zbrojenia ścian. Każdy przypadek może być inny i wymaga oceny inżyniera konstruktora. W każdym przypadku jednak (również w przypadku ścian betonowych – bez zbrojenia) powinno się w ostatniej warstwie pustaków zamontować 2 do 4 prętów poziomych Ø 12 lub Ø 14 mm tworząc zamykający ścianę wieniec poziomy oraz 2 do 4 prętów pionowych Ø 12 lub Ø 14 mm w zakończeniach i narożach ścian.

Po zamontowaniu prętów zbrojeniowych można przystąpić do zalewania pustaków mieszanką betonową, wypełniania muru. Klasa betonu zależy oczywiście od rodzaju ściany i działających na nią obciążeń, ale nawet przy niewielkich obciążeniach nie należy stosować mieszanki betonowej o klasie niższej niż C 16/20.

1. Jeżeli beton jest przygotowywany samodzielnie z gotowej suchej mieszanki dostępnej w handlu, należy bezwzględnie i precyzyjnie stosować się do zalecanej przez producenta ilości wody zarobowej. Zbyt sucha mieszanka może spowodować, że niedokładnie wypełnimy przestrzenie do zalania (zwłaszcza przy ścianie zbrojonej), co spowoduje pustki w ścianie, o których nawet nie będziemy wiedzieć. Natomiast zbyt płynna mieszanka, wprawdzie ułatwi sam proces zalewania pustaków, ale spowoduje, że beton po związaniu nie osiągnie deklarowanej przez producenta wytrzymałości docelowej na ściskanie.
2. Drugą niezwykle ważną rzeczą jest odpowiednie zagęszczenie mieszanki betonowej w pionowych otworach po zalaniu pustaków zwłaszcza w przypadku ścian fundamentowych lub piwnicznych. Należy tego dokonać wibratorem pogrążanym (wgłębnym), używając go przez krótki czas, aby nie rozwarstwić mieszanki betonowej. W przypadku braku wibratora można też beton zagęścić ręcznie z pomocą np. sztywnego pręta zbrojeniowego wciskanego wielokrotnie i energicznie w zalewaną przestrzeń.
3. Trzecią ważną sprawą jest, wstrzymanie się z układaniem kolejnych warstw pustaków do czasu, aż beton w poprzednich warstwach wstępnie zwiąże.
4. Ostatnią ważną sprawą z zakresu zalewania pustaków jest właściwa pielęgnacja betonu w okresie co najmniej siedmiu dni od zalania, szczególnie w czasie ciepłych letnich słonecznych dni. Właściwa pielęgnacja polega na niedopuszczeniu, aby ściana w pierwszym okresie dojrzewania betonu była sucha. Należy ją polewać wodą z częstotliwością wynikającą z warunków atmosferycznych i tempa wysychania betonu. 

Należy tu wspomnieć o zabezpieczeniu ścian przeznaczonych do kontaktu z gruntem (ścianie fundamentowej i piwnicznej) izolacją przeciwwilgociową lub przeciwwodną, ale jest to zagadnienie dotyczące wszystkich ścian fundamentowych i piwnicznych i nie dotyczy jedynie pustaków szalunkowych. W innych przypadkach sposób wykończenia ścian z pustaków szalunkowych jest również niezależny od tej technologii i jak inne ściany betonowe można je wykończyć dowolnie np. tylko warstwą szpachli.

Aby zaplanować ilość betonu potrzebną do zalania wznoszonej przez nas ściany, należy przyjąć wstępnie następujące szacunki:

• dla ściany o gr. 25 cm - około 0,15 m3 betonu na 1 m2 ściany
• dla ściany o gr. 30 cm - około 0,20 m3 betonu na 1 m2 ściany
• dla ściany o gr. 36 cm - około 0,25 m3 betonu na 1 m2 ściany

Trudno podać dokładne ceny pustaków szalunkowych. Ceny zmieniają się w zależności od producenta, wielkości pustaków, regionu kraju i oczywiście w czasie. Można podać ewentualnie orientacyjny zakres cenowy, aby można było w przybliżeniu oszacować rząd wartości tego prefabrykatu. I tak ceny pustaków szalunkowych wahają się od 7,00 do 10 zł/szt.

Dodajmy jeszcze przykładowe ilości pustaków na palecie transportowej. I tak np.:

Pustaki 50 x 20 x 25 - 60 szt./pal.

Pustaki 50 x 25 x 25 - 50 szt./pal.

Pustaki 50 x 30 x 25 - 40 szt./pal.

O szczegóły zarówno cenowe, jak i inne warunki sprzedaży oraz transportu należy dokładnie dopytać dostawcę.

Pustaki szalunkowe, jak każdy materiał i prefabrykat budowlany, wykazuje zarówno zalety, jak i wady. Dlatego w różnych warunkach i uwarunkowaniach technicznych trzeba podejmować decyzję, jaką zastosować technologię wykonania danego elementu (np. ściany czy muru) tak, aby dla tych konkretnych uwarunkowań osiągnąć najlepszy efekt najniższym możliwie kosztem i najłatwiejszym sposobem.

Zaletą pustaków szalunkowych jest: wysoka wytrzymałość na pionowe obciążenia ściskające, łatwość montażu i co najważniejsze relatywnie niska cena. Pustak szalunkowy posiada jednak słabą odporność na obciążenia boczne, parcie boczne. Wykonanie muru oporowego z dużym obciążeniem bocznym lepiej wykonać w tradycyjnej technologii muru deskowanego, ponieważ w takim przypadku nie mamy ograniczeń w sposobie kształtowania i rozmieszczania zbrojenia co w przypadku pustaków szalunkowych występuje. Zdarza się również, że ściany wykonane z pustaków szalunkowych przeciekają na łączeniach pustaków tzn. w spoinach poziomych lub/i pionowych, zwłaszcza gdy beton zalewowy nie został dokładnie i w każdym miejscu zagęszczony, tak więc prawidłowe wypełnienie muru decyduje o ewentualnym przecieku przez spoiny.
Tak więc reasumując, każdą sytuację trzeba przeanalizować indywidualnie i wybrać odpowiednie technologie dla tych konkretnych przypadków.

Pamiętajmy jednak, że o wyborze technologii wznoszenia ścian i ewentualnie wybór rodzaju pustaków, decyduje projektant na etapie opracowania projektu budowlanego, projektant i kierownik budowy na etapie budowy, przy zmianie technologii wykonania elementu budynku, w stosunku do zastosowanej technologii wykonania tego elementu w projekcie.

Nie ma prostej, ogólnej i jednoznacznej odpowiedzi na tak zadane pytanie. W zależności od rodzaju planowanej do budowy ściany oraz rodzaju i wielkości obciążeń, którym będzie poddana, w pewnych przypadkach korzystniejszym wyborem będą bloczki betonowe, ale w innych pustaki szalunkowe. Ściany wykonane z bloczków betonowych można wykonać szybciej i technologia ta jest dość prosta. Utrudnieniem w tym przypadku jest ciężar bloczków, gdyż w zależności od wymiarów waha się on pomiędzy 20 a 30 kg. Dla murowania ścian, gdy osiągają one już znaczną wysokość, wymagany jest większy wysiłek. Użycie pustaków szalunkowych, które są znaczące lżejsze z oczywistych powodów (mają puste wnętrza) minimalizuje ten problem. Pustaki szalunkowe charakteryzują się, w stosunku do bloczków betonowych, łatwiejszą obróbką, tj. np. przy przycinaniu. Jednak w przypadku pustaków szalunkowych spowalnia czas realizacji ścian, konieczność przygotowywania mieszanki betonowej lub kupowanie gotowej w niewielkich ilościach ze względu na możliwość zalewania max. 3 do 4 warstw.

Dylemat, który z materiałów powinien być użyty, rozstrzygnąć musi projektant na etapie projektowanym lub projektant i kierownik budowy na etapie wykonawczym. Podsumowując, zarówno ściany wykonane z bloczków betonowych, jak i z pustaków szalunkowych, spełnią wszystkie warunki techniczne, jakie stawia się przy wznoszeniu ścian fundamentowych i piwnicznych (oczywiście przy zachowaniu w obu przypadkach odpowiednich i wymaganych dla danej technologii, reżimów technicznych). Uwzględniając pozostałe uwarunkowania takie np. jak cena, warunki na konkretnej budowie, rozwiązania architektoniczno – budowlane czy wreszcie preferencje i doświadczenie wykonawcy, pozwolą podjąć decyzję o wyborze odpowiedniej dla nas technologii.

W przypadku obu porównywanych technologii parametry termiczne są drugorzędne i zbliżone. Aby uzyskać lepszą izolacyjność termiczną ścian, należy użyć przeznaczonych do tego materiałów (styropian, polistyren ekstrudowany) niezależnie od sposobu wykonania części konstrukcyjnej ścian.