Szambo ekologiczne - zalety i wady. Kiedy warto się na nie zdecydować?

Środowisko naturalne, zrównoważony rozwój, ekologia to pojęcia nie tylko kojarzone z terenami otwartymi, łąkami, lasami, to też pojęcia związane z urbanizacją przestrzeni, czyli m.in. zabudową i rozwojem infrastruktury. Ochrona środowiska i ekologia w działalności inwestycyjnej to m.in. właściwa gospodarka wodno —  ściekowa, czyli zminimalizowanie zanieczyszczenia ściekami środowiska naturalnego. Jednym z głównych zadań samorządów gminnych jest podejmowanie działań związanych z rozbudową infrastruktury technicznej – oczyszczalni ścieków oraz systemu kanalizacji sanitarnej. Polityka gminy w zakresie gospodarki ściekowej zapisywana jest w Miejscowych Planach Zagospodarowania Przestrzennego, które stanowią prawo lokalne.

Przygotowując inwestycję również w zakresie sposobu odprowadzania ścieków, podstawowym dokumentem, który wymaga dokładnej analizy, jest MPZP, a przypadku braku tego dokumentu, dla terenu objętego przyszłą inwestycją, ustalenia decyzji o Warunkach Zabudowy. W tym artykule omówimy rozwiązania tymczasowego odprowadzania ścieków, jakimi są szamba ekologiczne, przybliżymy ważne pojęcia oraz omówimy kwestię: szambo ekologiczne a przydomowa oczyszczalnia ścieków.

Zakup działki lub budowa domu wymagają podjęcia wielu decyzji, wynikają one z oczekiwań, możliwości finansowych, ale również spełnienia wymagań Miejscowego Planu Zagospodarowania Przestrzennego lub ustaleń decyzji o Warunkach Zabudowy. Dokumenty te nie tylko określają przeznaczenie terenu i parametry architektoniczne i urbanistyczne przyszłej zabudowy, ale decydują również o sposobie odprowadzania ścieków sanitarnych z budynku. Zapisy MPZP w zakresie gospodarki ściekami ustalają zasady generalne gospodarki ściekami oraz przejściowe.

Poniżej podajemy przykładowy zapis MPZP:

W zakresie systemu odprowadzania ścieków sanitarnych i ścieków opadowych lub roztopowych ustala się:

1. zasadę, iż wszystkie obiekty, będą wyposażone w sieci i urządzenia odprowadzające ścieki do sieci zbiorczej kanalizacji sanitarnej; w sposób zapewniający, aby żadne ścieki (poza czystymi wodami opadowymi i oczyszczonymi ściekami opadowymi) nie były wprowadzane do wód powierzchniowych lub do ziemi;
2. na okres przejściowy do czasu realizacji zbiorczej kanalizacji sanitarnej, dopuszcza się odprowadzanie ścieków sanitarnych z zabudowy do szczelnych zbiorników okresowo opróżnianych z wywozem ścieków na oczyszczalnię;
3. dla nielicznej, pojedynczej, rozproszonej zabudowy, położonej poza zasięgiem kanalizacji zbiorczej, dla której budowa kanalizacji zbiorczej jest nieuzasadniona ekonomicznie, dopuszcza się odprowadzanie ścieków sanitarnych do szczelnych zbiorników okresowo opróżnianych z wywozem ścieków na oczyszczalnię;

Najczęściej wymaganym rozwiązaniem sposobu odprowadzania ścieków jest odprowadzenie ich do systemu kanalizacji sanitarnej, miejskiej sieci kanalizacyjnej sanitarnej zakończonej wysokosprawną oczyszczalnią ścieków. Jest to wymóg w przypadku skanalizowania obszaru, na którym położna jest działka. Jest to również najbardziej oczekiwane przez Inwestorów rozwiązanie. Co w sytuacji braku kanalizacji w pobliżu działki? Taka sytuacja zdarza się w przypadku zabudowy rozproszonej lub braku środków finansowych gminy na budowę systemu kanalizacji.

W takim przypadku zapisy MPZP zawsze określają zasady tymczasowe. Zależą one od przyjętej polityki gminy, wynikającej z założeń ochrony wód i gruntu terenu gminy.

Rozwiązaniami czasowymi są:

1. zbiorniki szczelne, szamba, z wywozem ścieków bytowych na oczyszczalnie ścieków,
2. przydomowe oczyszczalnie ścieków.

Tak postawione pytanie wymaga wyjaśnienia na wstępie pojęcia „szambo ekologiczne”. Niestety pojęcie szambo ekologicznie nie zostało nigdzie zdefiniowane. Najczęściej pojęcie to utożsamiane jest z przydomową oczyszczalnią ścieków z drenażem rozsączającym i nazywane również oczyszczalnią ścieków. Ten rodzaj odprowadzania ścieków z budynku to rozdzielenie frakcji cięższych od lżejszych i wprowadzenie ściekowej zawiesiny do gruntu. Takie „szambo ekologiczne” składa się ze zbiornika na ścieki, osadnika wstępnego i perforowanych przewodów do rozprowadzenia w gruncie zawiesiny ściekowej, czyli układu drenów. Taki sposób podczyszczania ścieków i ich wprowadzenie do gruntu nie jest w żaden sposób działaniem proekologicznym.

Szambo tradycyjne, zbiornik bezodpływowy na ścieki sanitarne nazywany jest również ekologicznym. To określenie, przy takiej formie gromadzenia ścieków, ma na celu podkreślenie, że ścieki z takiego zbiornika nie przedostają się do gruntu i tym samym go nie zanieczyszczają. Zbiornik bezodpływowy powinien być wykonany z materiałów zachowujących jego szczelność lub wykonując taki zbiornik betonowy na terenie budowy, należy wykonać zewnętrzną , skuteczną warstwę izolacyjną.

Zbiorniki takie gromadzą ścieki, które po ich napełnieniu należy opróżnić i wywieźć z pomocą pojazdu asenizacyjnego do lokalnej oczyszczalni ścieków. Takie szambo można nazwać „ekologicznym”, ponieważ jego wodoszczelna konstrukcja zapewnia, że ścieki nie przedostają się do gruntu i go nie zanieczyszczają.

Podstawową różnicą opisanych rozwiązań to w przypadku pierwszego rozwiązania, odprowadzenie ścieków podczyszczonych do gruntu, a w przypadku zbiornika tradycyjnego wywóz ścieków do oczyszczalni ścieków.

Szczelne zbiorniki na ścieki sanitarne to jedno z podstawowych rozwiązań dopuszczonych w Miejscowych Planach Zagospodarowania Przestrzennego, jako rozwiązanie czasowe, do ostatecznego odprowadzenia ścieków do systemu kanalizacji sanitarnej. Budowa takiego zbiornika jest możliwa na małych działkach budowlanych, jednak lokalizacja zbiornika nie jest dowolna, wymaga spełnienia warunków odległości zarówno od granic działki, jak i od okien pomieszczeń przewidzianych na stały pobyt ludzi. Przepisy, jakie musi spełniać zbiornik na ścieki sanitarne, podamy w dalszej części artykułu.

Podstawowymi rodzajami zbiorników, szamb ekologicznych są zbiorniki z tworzyw sztucznych i z betonu. Podjęcie decyzji o wyborze rodzaju zbiornika szczelnego na ścieki, czyli odpowiedź na pytanie, zbiornik plastikowy czy betonowy, wymaga również analizy lokalizacji miejsca jego wbudowania i rodzaju gruntu, w który zostanie wbudowany.

Dostępne na rynku zbiorniki plastikowe wykorzystywane są najczęściej w gospodarstwach domowych, budynkach jednorodzinnych lub budynkach letniskowych, rekreacji indywidualnej.

W zależności od potrzeb można nabyć zbiorniki jedno, dwu lub trzy komorowe. Posiadają one przekrój okręgu i wykonane są ze spiralnych, pofałdowanych ścian. Pojemność zbiornika należy dostosować do liczby osób, zamieszkujących w gospodarstwie domowym. Zakłada się, że jedna osoba zużywa dziennie około 150 litrów wody, a optymalna objętość zbiornika powinna zapewnić gromadzenie ścieków tak, by wywóz wozem asenizacyjnym był nie częściej niż raz na trzy tygodnie.

Nowoczesne zbiorniki z tworzyw sztucznych odznaczają się odpornością na działanie zmiennych temperatur, naciski podłoża oraz są bardzo szczelne. Szamba plastikowe są lekkie, łatwe w transporcie i łatwe w montażu.

Zbiornik betonowy to konstrukcja wyjątkowo wytrzymała zarówno na obciążenia, jak i na działanie agresywnych związków chemicznych i naturalnych procesów biologicznych zachodzących w glebie. Szambo betonowe może więc być wykonane nawet pod podjazdem do garażu.

Ze względu na fakt, że może stanowić rozwiązane tymczasowe, lokalizacja powinna być przemyślana, aby docelowo przy podłączeniu budynku do systemu kanalizacji sanitarnej nie zachodziła konieczność rozkopania urządzonego już ogrodu. Szambo betonowe jedno, dwu lub trzy komorowe może być w przyszłości wykorzystywane również, jako element przydomowej oczyszczalni ścieków z systemem drenażu. Wykorzystanie takie zbiorników wymaga jednak sprawdzenia możliwości wykonania przydomowej oczyszczalni ścieków zarówno pod kątem przepisów MPZP, jak i rodzaju gruntu i jego przepuszczalności.

Szambo betonowe:

- zakupione w sklepach lub składach budowlanych,
- zbiornik wykonywany na budowie,
- wykonany z kręgów betonowych.

Gotowe szamba możliwe do zakupienia, najczęściej tworzone są ze zbiorników prefabrykatów wykonanych z betonu C20/25 lub C 25/30 i dodatków zmniejszających ich nasiąkliwość. Posiadają wykonaną już izolację ścian (od wewnątrz i na zewnątrz są pokryte podwójną warstwą masy izolacyjnej na przykład z Bitizolu lub Dysperbitu, od zewnątrz z Izolbetu), czyli przygotowane są do montażu. Montaż wymaga zastosowania odpowiedniego podnośnika hydraulicznego. W punktach sprzedaży dostępne są zbiorniki jednokomorowe, dwu komorowe i modułowe. Zastosowanie takiego zbiornika możliwe jest na gruntach stabilnych i wcześniej utwardzonych. Takie rozwiązania są bezawaryjne, a zbiorniki mogą pracować nawet kilkadziesiąt lat. To szambo nazywane jest „ekologicznym”, ponieważ jego wodoszczelna konstrukcja, uniemożliwia przedostanie się zanieczyszczeniom do gruntu.

Zbiornik betonowy wykonany na budowie wymaga zaprojektowania przez projektanta. Wielkość zbiornika jego kształt i lokalizacja to rozwiązania indywidualne, zaprojektowane do spełnienia potrzeb przyszłych użytkowników budynku. Budowa szamba, jako indywidualnego rozwiązania, pozwala wykonać go bez wykorzystywania ciężkiego sprzętu. Budowa trwa około dwóch tygodni, a częstym miejscem budowy zbiornika jest podjazd do garażu. Jest to możliwe ze względu na dużą wytrzymałość zbiornika, a taka lokalizacja pozwala łatwo oczyścić podjazd po opróżnieniu zbiornika przez wóz asenizacyjny.

Sprawdź nasz Projekt szamba o pojemności 9,85 m3

Tradycyjne szamba budowane na terenie budowy to często szamba z kręgów. Wykonuje się je metodą studniarską. W celu ograniczenia głębokości drążenia i układania kręgów wykonuje się szambo dwu lub trzykomorowe. Zbiorniki łączy się plastikowymi lub żeliwnymi rurami. W zależności od wymaganej pojemności, wielkości szamba, zależy ilość wbudowanych kręgów na każdą komorę. Dno, jako element wymagający precyzyjnego uszczelnienia, wykonywane jest wielowarstwowo. Najczęściej na warstwie chudego betonu układa się uszczelnienie (np. 3 warstwy papy na lepiku), dno właściwe z betonu C20/25 z uszczelniaczami i zbrojeniem. Ściany zbiornika – styki kręgów należy uszczelnić zaprawą z dodatkiem szkła wodnego. Istnieje możliwość zakupu gotowego kręgu z dnem, wymaga to jednak wykonania wykopu o docelowej głębokości. Kolejne kręgi układane są do poziomu terenu, zależnie od wlotu przewodu kanalizacyjnego i wysokości kominka odpowietrzającego.

Betonowe zbiorniki ekologiczne są kosztowne. Ceny mogą sięgać nawet kilku tysięcy złotych. Jeżeli w niedługim okresie od wykonania szamba ma zostać zrealizowana kanalizacja sanitarna i zakłada się wykonanie przyłącza do kanalizacji, wielu Inwestorów rezygnuje z tak drogiego rozwiązania.

Budowa prostego zbiornika, a jest nim  szambo z kręgów betonowych, które można wykonać samodzielnie i stosunkowo małym nakładem kosztów, jest w takim przypadku najlepszym rozwiązaniem.

Szambem ekologicznym często nazywana jest przydomowa oczyszczalnia ścieków z drenażem rozsączającym. Od zwykłego szamba, stanowiącego bezodpływowy zbiornik, różni przydomową oczyszczalnię ścieków jej budowa - odpływ i złoże rozsączające.

Składa się ze zbiornika do wstępnego oczyszczania ścieków (osadnika wstępnego) oraz układu drenów, czyli perforowanych przewodów, do ich rozprowadzania w gruncie. Osadnik wstępny najczęściej wykonany jest z tworzywa sztucznego lub z betonu. Otwory wylotowe zabezpieczone są koszami filtracyjnymi, które mają za zadanie zatrzymanie dużych zanieczyszczeń przed drenażem rozsączającym.

Między osadnikiem a drenami często stosuje się dodatkową studzienkę, której zadaniem jest rozdział ścieków na poszczególne dreny.

Wstępnie podczyszczone ścieki przepływają do perforowanych przewodów z tworzywa sztucznego i przedostają się do gruntu. Końce drenów zamknięte są kominkami napowietrzającymi, które mają za zadanie doprowadzenie tlenu i tym samym poprawę procesu oczyszczania ścieków.

Długość i liczba ciągów drenarskich zależna jest od ilości ścieków, układ dren zależny jest dodatkowo od warunków gruntowo-wodnych i kształtu działki. Dom jednorodzinny – to zwykle trzy ciągi drenarskie.

Zastosowanie takiego rozwiązania wymaga spełnienia warunków terenowo gruntowych. Działka zabudowana budynkiem musi posiadać odpowiednią powierzchnię i kształt, który pozwoli wybudować system i zachować równocześnie konieczne warunki lokalizacji, wynikające z przepisów budowlanych. Działka, właściwa jej część, nie może być obsadzona roślinami o głębokim systemie korzeniowym. Jednym z kluczowych czynników, warunkującym możliwość wybudowania tego rozwiązania, są warunki gruntowo-wodne działki, umożliwiające rozsączkowanie ścieków do gruntu, są to np. pospółka, żwir czy piasek. W innym przypadku, przy gruncie nieprzepuszczalnym np. glinie lub ile, budowa może okazać się niemożliwa lub wymagać będzie np. wymiany gruntu. Poziom wód gruntowych powinien znajdować się min. 1,5 m poniżej poziomu terenu. To minimalna grubość zapewniająca oczyszczanie ścieków, zanim przenikną do wód gruntowych. Jedną z zalet jest, w przeciwieństwie do szamba szczelnego, ograniczenie częstotliwości wywozu i opróżniania zbiornika osadu wstępnego. Przy wypełnieniu zbiornika do połowy zachodzi konieczność jego oczyszczenia. Z reguły następuje to nie częściej niż raz na pół roku lub nawet raz na rok.

To rozwiązanie, przy błędach montażowych i konstrukcji, może powodować wypływ ścieków na powierzchnię ogrodu, wydzielanie nieprzyjemnych zapachów, co może być powodem interwencji sąsiadów i odpowiednich służb sanitarnych. W przypadkach skrajnych może dochodzić do zanieczyszczeń studni lokalnych przez zanieczyszczone wody gruntowe.

Mówiąc o szambie ekologicznym mamy na uwadze szczelny zbiornik na ścieki.

Możliwości zastosowania, innych niż przyłącz do systemu kanalizacji, rozwiązań odprowadzania ścieków, dopuszczają przepisy lokalne we właściwej gminie, w tym w Miejscowym Planie Zagospodarowania Przestrzennego lub w regulaminie czystości. Jako rozwiązania tymczasowe najczęściej dopuszczone są zbiorniki szczelne z okresowym wywozem ścieków do lokalnej oczyszczalni. Jednak w przypadku dopuszczania budowy przydomowych oczyszczalni ścieków, uwarunkowania lokalne działki, opisane powyżej, mogą być rozstrzygające o możliwości zastosowania rozsączkowania podczyszczonych ścieków bytowych.

Cena szamba ekologicznego z systemem rozsączającym to koszt poszczególnych elementów tego systemu, jego montaż i roboty ziemne.

W zależności od materiału wykonania zbiornika, jego gabarytów i konstrukcji, cena to min. 3000 zł netto.

Koszt wywozu osadu ze zbiornika wstępnego, (raz na 6-12 miesięcy), częstotliwość w zależności od wielkości gospodarstwa domowego i zwyczaju domowników, to min. 300 zł.

Zbiornik, szambo szczelne - koszt zbiorników prefabrykowanych o pojemności do 10 m3 . Cena zależy od ilości komór, ich kształtu, rodzaju izolacji wahać się może od około 2300 zł do ponad 3000 zł.

Koszty eksploatacji szamba szczelnego, to przede wszystkim koszt wywozu ścieków wozem asenizacyjnym. Częstotliwość w zależności od pojemności zbiornika to min. co trzy tygodnie (zależy od wielkości zbiornika, liczny mieszkańców i ich zwyczajów). Cena jednorazowego wywozu kształtuje się na poziomie około 250 zł.

Wielkość szamba ekologicznego, zbiornika z drenażem rozsączającym, zależy od przewidywanego zużycia wody. Przyjmuje się średnie dobowe zużycie wody na osobę na poziomie 150 litrów. Pojemność osadnika, szamba ekologicznego powinna zabezpieczyć przyjęcie ścieków przynajmniej przez 3 doby, a po takim czasie ścieki przepływają już do systemu drenów. Dla 4 osób pojemność wynosić będzie min. 1800 litrów.

Wielkość drenażu rozsączającego to min. 12 metrów kwadratowych na osobę. W przypadku czteroosobowej rodziny drenaż powinien zatem mieć powierzchnię co najmniej 48 metrów kwadratowych.

W przypadku rodziny 4-osobowej optymalnym jest montaż lub wykonanie szamba, zbiornika szczelnego o pojemności od 10 m3 do 12 m3. Szambo betonowe o pojemności 12 m3 będzie wymagało opróżniania go raz w miesiącu.

Ścieki bytowe z budynków odprowadzone powinny zostać do zbiorowego systemu oczyszczania – systemu kanalizacji sanitarnej. Przepisy lokalne, jakim jest Miejscowy Plan Zagospodarowania Przestrzennego, ustalają zasady gospodarki ściekowej i dopuszczenia rozwiązań tymczasowych, jakim są zbiorniki szczelne i przydomowe oczyszczalnie ścieków.

Podstawowe rozwiązanie w tym zakresie to odprowadzenie ścieków do kanalizacji sanitarnej. Potwierdzają to przepisy Rozporządzenia w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie, dopuszczają one budowę rozwiązań tymczasowych, zbiorników na ścieki w przypadku braku możliwości odprowadzenia ich do systemu kanalizacji.

§ 34 Zbiorniki na nieczystości ciekłe mogą być sytuowane tylko na działkach budowlanych niemających możliwości przyłączenia do sieci kanalizacyjnej, przy czym nie dopuszcza się ich sytuowania na obszarach podlegających szczególnej ochronie środowiska i narażonych na niebezpieczeństwo powodzi oraz na terenach zalewowych.

Budowa budynku mieszkalnego wraz z niezbędną infrastrukturą techniczną, w oparciu o wydane pozwolenie na budowę lub zgłoszenie obejmuje również budowę urządzeń związanych z odprowadzeniem ścieków bytowych z budynku.

Ale co w przypadku, gdy konieczność budowy takich urządzeń zachodzi później? Czy wymagane jest na ich budowę pozwolenie na budowę, z dokumentacją projektową?

Przepisy Prawa budowlanego określają tryb nabycia prawa do budowy dla zbiorników bezodpływowych – szczelnych szamb ekologicznych i przydomowych oczyszczalni ścieków. Kryterium jest pojemność zbiornika i wydajność przydomowej oczyszczalni ścieków.

Art. 29. 1. Nie wymaga decyzji o pozwoleniu na budowę, natomiast wymaga zgłoszenia budowy:

pkt 3 ppkt 5 i 6 oczyszczalni ścieków o wydajności do 7,50 m3 na dobę, zbiorników bezodpływowych na nieczystości ciekłe o pojemności do 10 m3;

Inne rozwiązania o wydajności i pojemności większej wymagają przygotowania niezbędnej dokumentacji projektowej i uzyskania pozwolenia na budowę.

Zagospodarowanie działki, w tym dokładne położenie zbiornika, szamba szczelnego, ekologicznego na działce budowlanej, wymaga spełnienia warunków odległości od granic działki, okien i drzwi budynku oraz od lokalnych ujęć wody pitnej – studni lokalnych.

Przepisy warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie precyzują te odległości.

§ 36. 1. Odległość pokryw i wylotów wentylacji ze zbiorników bezodpływowych na nieczystości ciekłe, o pojemności do 10 m3 powinna wynosić co najmniej:
  
1) od okien i drzwi zewnętrznych do pomieszczeń przeznaczonych na pobyt ludzi oraz do magazynów produktów spożywczych – 15 m;
2) od granicy działki sąsiedniej, drogi (ulicy) lub ciągu pieszego – 7,5 m.

2. W zabudowie jednorodzinnej, zagrodowej i rekreacji indywidualnej powinny wynosić co najmniej:

1) od okien i drzwi zewnętrznych do pomieszczeń przeznaczonych na pobyt ludzi – 5 m
2) od granicy działki sąsiedniej, drogi (ulicy) lub ciągu pieszego – 2 m.

3. Odległości pokryw i wylotów wentylacji zbiorników bezodpływowych na nieczystości ciekłe o pojemności powyżej 10 m3 do 50 m3 powinny wynosić co najmniej:

1) od okien i drzwi zewnętrznych – 30 m;
2) od granicy działki sąsiedniej – 7,5 m;
3) od linii rozgraniczającej drogi (ulicy) lub ciągu pieszego – 10 m.

 

Poniżej szkice przedstawiające zbiorcze informacje.

 

 

Zbiorniki te mogą być lokalizowane bliżej niż 2 m od granicy, jeżeli sąsiadują z podobnymi urządzeniami na działce sąsiedniej.

Przepisy budowlane dopuszczają zbliżenie do ściany budynku osadników przepływowych z przydomowych oczyszczalni ścieków pod warunkiem jednak wyprowadzenia odpowietrzenia z takich zbiorników co najmniej 0,6 m powyżej górnej krawędzi okien i drzwi zewnętrznych (§37 Rozporządzenia w sprawie warunków technicznych). W innym przypadku taki osadnik musi zostać zlokalizowany co najmniej 5 m od ściany budynku.

Położenie osadnika na działce musi spełniać również wymóg odległości od studni 15 m oraz min. 2 m od granicy działki i drogi.

Powinno się też zachować bezpieczne odległości od rur z gazem i wodą – to znaczy 1,5 m, a także od kabli elektrycznych – 0,8 m.

UWAGA – odbiór szczelnego zbiornika przy zakończeniu budowy budynku

W przypadku budowy szczelnego szamba ekologicznego – odbiór takiego urządzenia wymaga odbioru końcowego, polegającego na wykonaniu próby szczelności, zakończonej właściwym protokołem. Protokół odbioru (podpisany przez wszystkie uczestniczące w nich osoby) musi być przechowywany przez Inwestora wraz z resztą dokumentacji. Odbiór kanalizacji odnotowuje się w dzienniku budowy.